Tester là gì? - Đây không còn là câu hỏi của riêng dân kỹ thuật. Khi ngành công nghệ bùng nổ, nhiều người muốn chuyển hướng sang tester nhưng lại sợ không biết code, sợ lạc lối vì quá nhiều phân nhánh. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu nghề từ gốc rễ và định hướng lộ trình phát triển rõ ràng.

Tester (chuyên viên kiểm thử phần mềm) là gì?

Tester là người trực tiếp kiểm thử phần mềm, phát hiện lỗi và đảm bảo sản phẩm hoạt động đúng trước khi phát hành. Khác với QA - người xây dựng quy trình để ngăn lỗi xảy ra và QC - người kiểm tra chất lượng sản phẩm cuối cùng, tester thực hiện kiểm thử thực tế, ghi nhận lỗi và phối hợp sửa chữa, vừa đảm bảo chất lượng vừa góp phần cải thiện quy trình phát triển.

Hiểu đơn giản:

- QA là người đặt ra luật để mọi người cùng làm đúng.

- QC là người kiểm tra sản phẩm sau khi hoàn thành.

- Tester là người vận hành quá trình kiểm thử, vừa tham gia phát hiện lỗi (như QC) vừa hỗ trợ cải thiện quy trình (như QA).

Thực trạng và xu hướng nghề tester

Tester vẫn là một lựa chọn khởi đầu lý tưởng cho người muốn gia nhập ngành IT - đặc biệt với những ai không mạnh về lập trình. Tuy nhiên, thị trường đang thay đổi nhanh: mức độ cạnh tranh ngày càng cao, trong khi nhà tuyển dụng ưu tiên ứng viên có năng lực kỹ thuật như Automation, API Testing, CI/CD. Với Manual Tester, nếu không chủ động học thêm, rất dễ rơi vào trạng thái "chững", khó bứt phá.

3 xu hướng nổi bật của nghề Tester hiện nay

- Automation Testing trở thành điều kiện tiên quyết: Automation không còn là "điểm cộng", mà đã trở thành yêu cầu cơ bản trong nhiều JD. Tester thành thạo Selenium, Katalon hay Cypress sẽ có lợi thế rõ rệt về thu nhập và cơ hội phát triển.

- API và Performance Testing ngày càng quan trọng: Với sự phát triển của hệ thống backend phức tạp và microservices, tester cần biết sử dụng Postman, Swagger để test API và hiểu JMeter, K6 để kiểm thử hiệu năng, kiểm soát tốt hơn chất lượng sản phẩm từ lõi, chứ không chỉ từ "bề mặt".

- Tư duy QA hiện đại: Tester hiện nay không chỉ "soi lỗi", mà còn đóng vai trò bảo vệ chất lượng sản phẩm toàn diện. Họ tham gia từ giai đoạn phân tích yêu cầu, chủ động phát hiện rủi ro và đề xuất cải tiến trải nghiệm người dùng. Nhiều doanh nghiệp thậm chí mong đợi QA có thể hỗ trợ vai trò của BA hoặc PO trong các team nhỏ.

Tester là làm gì? Công việc cụ thể của tester

Công việc của tester bao gồm thiết kế test case, thực thi kiểm thử (thủ công hoặc tự động), ghi nhận lỗi, phối hợp với lập trình viên và nhóm phân tích để cải tiến sản phẩm. Tùy đặc điểm dự án, tester có thể là Manual Tester (kiểm thử thủ công) hoặc Automation Tester (viết kịch bản kiểm thử bằng công cụ/tập lệnh tự động). Ngoài ra, tester có thể làm việc ở vị trí QA (kiểm soát quy trình đảm bảo chất lượng) hoặc QC (kiểm tra chất lượng sản phẩm đầu ra).

Mô tả công việc cụ thể:

- Thực thi kiểm thử thủ công hoặc viết kịch bản kiểm thử tự động (tùy dự án)

- Ghi nhận và mô tả lỗi (bug) chi tiết trong hệ thống quản lý lỗi

- Phối hợp với lập trình viên để xác minh và theo dõi tiến độ sửa lỗi

- Làm việc với nhóm phân tích nghiệp vụ để hiểu rõ yêu cầu và đề xuất cải tiến sản phẩm

- Đảm bảo tiến độ và chất lượng kiểm thử theo kế hoạch dự án

- Thực hiện kiểm thử hồi quy (regression test) sau mỗi lần cập nhật sản phẩm

- Báo cáo kết quả kiểm thử, thống kê lỗi và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng phần mềm

- Ở vai trò QA: kiểm soát và tối ưu hóa quy trình phát triển phần mềm đảm bảo tuân thủ chuẩn chất lượng

- Ở vai trò QC: kiểm tra chất lượng sản phẩm đầu ra, đảm bảo đúng với yêu cầu và tiêu chuẩn đề ra

Các vị trí tester phổ biến

Tester thủ công (Manual Tester)

Manual Tester là người kiểm thử phần mềm bằng tay, không sử dụng công cụ tự động. Họ dựa vào tài liệu yêu cầu để viết test case, ghi nhận lỗi và đánh giá chất lượng từng tính năng. Manual Tester cực kỳ quan trọng ở giai đoạn đầu sản phẩm, khi mà giao diện và luồng người dùng vẫn còn thay đổi liên tục.

Tester tự động hóa (Automation Tester)

Automation Tester là người viết mã để kiểm thử, nghe gần giống lập trình viên, nhưng mục tiêu là kiểm tra phần mềm tự động, giúp tiết kiệm thời gian và lặp lại được nhiều lần. Họ sử dụng các công cụ như Selenium, Appium hay Katalon để mô phỏng hành vi người dùng và phát hiện lỗi trong quy trình CI/CD.

Tester hiệu năng (Performance Tester)

Performance Tester sẽ ép hệ thống chạy hết công suất để xem phần mềm có bị chậm, đơ hay crash khi quá tải không. Họ dùng công cụ như JMeter, LoadRunner để đo thời gian phản hồi, khả năng xử lý hàng ngàn request cùng lúc và đánh giá mức chịu tải tối đa của hệ thống.

Tester bảo mật (Security Tester)

Security Tester giống như "hacker mũ trắng" trong đội. Họ đóng vai kẻ tấn công để phát hiện lỗ hổng bảo mật trước khi người thật làm điều đó. Từ lỗi XSS, SQL Injection đến lộ dữ liệu người dùng, tester bảo mật sẽ kiểm tra kỹ mọi ngóc ngách để bảo vệ hệ thống khỏi bị khai thác trái phép.

Mobile/Web/Desktop Tester

Tùy nền tảng sản phẩm mà tester có thể chuyên về kiểm thử ứng dụng di động (Mobile), ứng dụng web hoặc phần mềm desktop. Mỗi nền tảng lại có đặc thù riêng: Mobile Tester cần test đa thiết bị và hệ điều hành; Web Tester phải kiểm tra trên nhiều trình duyệt; còn Desktop Tester tập trung vào tính ổn định và khả năng cài đặt/offline.

Lương tester bao nhiêu?

Báo cáo thị trường tuyển dụng 2025 JobOKO cho thấy, 2 vị trí tester được tuyển dụng phổ biến là Manual và Automation Tester. Cả hai vị trí này đều có đà lương tăng trưởng rõ rệt theo số năm kinh nghiệm.

Cụ thể như sau:

- Manual Tester tăng từ 8-14 triệu (<1 năm) lên 27 triệu (3-5 năm), nhưng có dấu hiệu chững lại ở mức 25 triệu sau 5 năm.

- Automation Tester khởi điểm 10-15 triệu, đạt tới 34 triệu (3-5 năm) và tiếp tục tăng đến 45 triệu (>5 năm), cho thấy tiềm năng thu nhập dài hạn vượt trội.

Cơ hội và thách thức nghề tester?

1. Cơ hội cho nghề tester

Thu nhập tăng đều theo kinh nghiệm

Từ fresher đến senior, mức lương của tester có thể tăng gấp 2-3 lần chỉ sau vài năm. Đặc biệt với Automation Tester, con số có thể lên tới 40-45 triệu/tháng nếu có kỹ năng tốt.

Không cần code giỏi vẫn vào ngành được

Manual Tester vẫn có "đất sống", nhất là khi bạn giỏi phân tích, logic và kiên nhẫn. Sau đó, nếu muốn, bạn hoàn toàn có thể học thêm Automation để tăng thu nhập và vị thế.

Lộ trình nghề nghiệp rõ ràng

Bạn có thể đi sâu vào chuyên môn (QA, Automation, DevOps) hoặc rẽ hướng sang quản lý (Test Lead, QA Manager), thậm chí là Business Analyst nếu hiểu sản phẩm tốt.

2. Thách thức cần vượt qua

Manual tester dễ bị "chững" nếu không học thêm

Thu nhập Manual Tester thường dừng lại ở mức 25-27 triệu. Nếu không học thêm automation, API, hay kỹ năng phân tích hệ thống, bạn sẽ khó thăng tiến và lương cũng chững lại sau 3-5 năm.

Áp lực deadline

Tester thường phải test gấp khi dự án sát ngày bàn giao. Một lỗi nhỏ lọt qua cũng có thể gây hậu quả lớn, ảnh hưởng đến uy tín và chất lượng sản phẩm. Càng gần deadline, tester càng phải căng mình.

Dễ bị "lép vế" nếu không có kỹ năng kỹ thuật

Không biết đọc log, không hiểu API, không làm việc được với tool, tester sẽ phụ thuộc vào dev. Điều này khiến bạn khó được đánh giá cao.

Có nên làm tester? Ai phù hợp?

Lý do nên chọn nghề Tester

- Dễ vào ngành, không cần biết code: Khác với lập trình, tester không bắt buộc phải giỏi coding. Bạn có thể bắt đầu bằng kiểm thử thủ công (manual), dần dần học thêm kỹ thuật khi đã quen việc. Đây là lối vào ngành IT nhẹ nhàng hơn cho sinh viên trái ngành.

- Nhu cầu tuyển dụng cao, lương ổn định: Doanh nghiệp ngày càng chú trọng chất lượng sản phẩm, nên tester luôn giữ vị trí quan trọng trong team phát triển phần mềm.

- Có thể chuyển hướng linh hoạt: Tester tiếp xúc nhiều với quy trình phát triển, luồng nghiệp vụ, logic hệ thống nên có lợi thế nếu sau này muốn chuyển sang BA, PM hay Dev. Đây là nghề cho người muốn đi đường dài trong ngành công nghệ.

Ai phù hợp với nghề Tester?

Để gắn bó và phát triển lâu dài, bạn cần hội tụ một vài tố chất đặc biệt sau đây:

- Tỉ mỉ, quan sát tốt

- Kiên nhẫn

- Tư duy logic, giao tiếp tốt

- Ham học học

Học gì để trở thành tester? Học ở đâu, như thế nào?

Nghề tester không giới hạn trong các chuyên ngành công nghệ, một số chuyên ngành nổi bật gồm có: Khoa học máy tính, Hệ thống thông tin quản lý, Kỹ thuật phần mềm, Toán - Tin, Điện tử viễn thông, Kinh tế, Quản trị, Ngôn ngữ Anh (trái ngành),...

Tại đại học công nghệ - ĐHQGHN (UET), sinh viên từ các ngành Khoa học máy tính, Hệ thống thông tin, Kỹ thuật phần mềm, Công nghệ kỹ thuật điện tử - viễn thông sẽ được đào tạo nền tảng chuyên môn vững chắc về lập trình cơ bản, phát triển phần mềm, phân tích hệ thống, tư duy logic và làm việc nhóm,... Đây đều là những yếu tố cốt lõi trong kiểm thử phần mềm.

Trang bị những kiến thức và kỹ năng nền tảng sau đây sẽ giúp bạn đảm nhận vai trò kiểm thử phần mềm hiệu quả:

- Hiểu rõ quy trình phát triển phần mềm và kiểm thử (SDLC, STLC) giúp bạn biết khi nào và làm gì trong từng giai đoạn dự án.

- Kỹ năng viết test case, test scenario và báo cáo lỗi giúp quá trình kiểm thử có hệ thống, rõ ràng và dễ dàng theo dõi.

- Sử dụng thành thạo các công cụ quản lý lỗi và test hỗ trợ giao tiếp và phối hợp với nhóm phát triển.

- Kiến thức cơ bản về lập trình và scripting nếu muốn theo Automation Tester, giúp bạn viết kịch bản test tự động.

- Tư duy logic, kỹ năng phân tích và giao tiếp hiệu quả để phát hiện lỗi, đề xuất giải pháp và làm việc nhóm.

Yêu cầu tuyển dụng Tester hiện nay

Để trở thành tester, bạn cần đáp ứng các tiêu chí sau:

- Tốt nghiệp ngành CNTT, Khoa học máy tính hoặc các ngành liên quan.

- Tư duy logic, phân tích tốt.

- Có khả năng viết và thực hiện test case, test plan cơ bản.

- Thành thạo ít nhất một công cụ quản lý lỗi (như JIRA, Bugzilla, Redmine).

- Hiểu và sử dụng được SQL để kiểm tra, xác minh dữ liệu.

- Có kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm tốt, đặc biệt khi trao đổi với lập trình viên, BA và QA lead.

- Đọc hiểu tài liệu kỹ thuật bằng tiếng Anh (spec, API doc, test script).

Ngoài ra, bạn sẽ có lợi thế hơn nếu:

- Đã từng thực hiện kiểm thử tự động bằng Selenium, Katalon, Cypress.

- Biết cách kiểm thử API thông qua Postman hoặc Swagger.

- Quen thuộc với môi trường làm việc Agile/Scrum.

- Hiểu cơ bản về CI/CD, Git hoặc các quy trình kiểm thử liên tục.

Từ khái niệm tester là gì, công việc đến xu hướng mới nhất, bài viết đã phác họa đầy đủ lộ trình sự nghiệp. Dù bạn là người mới, trái ngành hay đang phân vân vì thiếu kỹ năng kỹ thuật, chỉ cần xác định đúng hướng đi, nghề tester vẫn sẽ là một lựa chọn đáng để bạn đầu tư.